میرزا جبار عسگرزاده معروف به جبار باغچه‌بان در سال ۱۲۶۴ در ایروان پایتخت کنونی جمهوری ارمنستان چشم به جهان گشود. جدش از مردم تبریز یا ارومیه بود. وی ابتدا در تبریز کودکستانی را تحت عنوان «باغچه اطفال» دایر کرد و به همین دلیل خود را باغچه‌بان نامید.
باغچه‌بان مدرسه ناشنوایان را در سال ۱۳۰۳ با وجود مخالفت‌های بسیار از جمله مخالفت دکتر محسنی، رئیس فرهنگ وقت در تبریز دایر کرد. این کلاس در کنار باغچه اطفال باغچه‌بان در کوچه انجمن در ساختمان معروف به عمارت انجمن تأسیس شد.
وی از سال ۱۳۰۷ خورشیدی با وجود دشواری‌های وسیع چاپ و کلیشه، چاپ کتاب‌های ویژه کودکان را با نقاشی‌هایی که خود می‌کشید آغاز کرد. یکی از کتاب‌های وی با عنوان «بابا برفی» از سوی کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان به چاپ رسیده و شورای جهانی کتاب کودک آن‌را به عنوان بهترین کتاب کودک انتخاب کرد.
باغچه‌بان در سال 1312 خورشيدی به تهران آمد و دبستان کرولال ها را تأسيس کرد. وی همچنین در سال 1312 دستگاهی اختراع کرد که کرولال‌ها از طريق دندان و حس استخوانی قادر به شنيدن می‌شدند. اين دستگاه پس از تکميل شدن به نام «تلفن گنگ» در اداره ثبت اختراعات به ثبت رسيد.
میرزا جبار عسگرزاده در سال 1322 جمعيتی به نام جمعيت حمايت از کودکان کرولال تأسيس کرد. وی در سال 1323 برای مجله‌ای به نام سخن تقاضای امتياز کرد، اما چون پیش از این امتياز مجله‌ای به همين نام صادر شده بود ، امتياز مجله زبان به نام او صادر شد و نخستین شماره آن در اول بهمن 1323 خورشيدی به چاپ رسید.
آثار ماندگار از پدر ناشنوایان ایران
- «برنامه کار آموزگار» سال ۱۳۰۲
- «الفبای آسان» سال ۱۳۰۳
- «الفبای دستی مخصوص ناشنوایان» سال ۱۳۰۳
- «خانم خزوک» سال ۱۳۰۷
- «زندگی کودکان» سال ۱۳۰۸
- «گرگ و چوپان» سال ۱۳۰۸
- «پیر و ترب» سال ۱۳۱۱
- «بازیچه دانش» سال ۱۳۱۱
- «دستور تعلیم الفبا» سال ۱۳۱۴
- «تهران، دبستان ناشنوایان» سال ۱۳۱۹
- «علم آموزش برای دانشسراها» سال ۱۳۲۰
- «بادکنک» سال ۱۳۲۴
- «الفبای خودآموز برای سالمندان» سال ۱۳۲۶
- «پروانه‌نین کتابی» سال ۱۳۲۶
- «الفبا» سال ۱۳۲۷
- «اسرار تعلیم و تربیت یا اصول تعلیم الفبا» سال ۱۳۲۷
- «الفبای گویا» سال ۱۳۲۹
- «برنامه یک‌ساله» سال ۱۳۲۹
- «کتاب اول ابتدایی» سال ۱۳۳۰
- «حساب» سال ۱۳۳۴
- «کتاب اول ابتدایی» سال ۱۳۳۵
- «آدمی اصیل و مقیاس واحد آدمی» سال ۱۳۳۶
- «درخت مروارید» سال ۱۳۳۷
- «خیام آذری» سال ۱۳۳۷
- «رباعیات باغچه‌بان» سال ۱۳۳۷
- «روش آموزش کر و لال‌ها» سال ۱۳۴۳
- «من هم در دنیا آرزو دارم» سال ۱۳۴۵
- «بابا برفی» سال ۱۳۴۶
- «عروسان کوه» سال ۱۳۴۷
- «زندگینامه باغچه‌بان به قلم خودش» سال ۱۳۵۶
- «شب به سر رسید» سال ۱۳۷۳
- «کبوتر من» سال ۱۳۷۳
تألیف نخستین کتاب
باغچه‌بان ضمن تألیف نخستین کتابش «برنامه کار آموزگار» در سال 1302 ، به نوشتن کتاب «الفبای آسان» پرداخت که نخستین کتاب الفبا آموز او محسوب می‌شود. جبار در این کتاب برای نخستین‌بار روش جدیدی را مطرح کرد که امروز آن‌را «روش ترکیبی» یا «روش آمیخته باغچه بان» می‌گویند. این روش نَه شیوه کلی (قیاسی) است که در مکتب‌خانه‌ها و مدارس قدیم ایران به کار گرفته می‌شد و نَه شیوه تحلیلی (استقرایی) است که در مدارس جدید آن روزگار به‌کار می‌رفت.
وی چون به صحت روش خود ایمان داشت در سال 1311 در شیراز «بازیچه الفبا» را ساخت و در تهران آن‌را از طریق نوشتن کتاب‌های «دستور تعلیم الفبا»، «الفبای سربازان»، «الفبای خودآموز برای سالمندان» و «اسرار تعلیم و تربیت یا اُصول تعلیم الفبا» به تکامل رساند که از عوامل مهم گسترش آموزش و پرورش به سبک نوین در ایران محسوب می‌شود و با وجود گذشت سال‌ها همچنان به عنوان مترقی‌ترین روش آموزشی در مدارس به‌ویژه کلاس‌های نهضت سواد‌آموزی و آموزش در مقطع دبستان در سراسر کشور مورد استفاده قرار میگیرد.
ادامه مسیر علم به روش باغچه‌بان
باغچه‌بان نخستین‌بار از سال‌های 1324 تا 1329، روش ابتکاری خود را به 400 تا 500 نفر از آموزگاران آموزش داد. روش ترکیبی وی، یک روش تجربی و ابتکاری بدون اقتباس از الگوهای خارجی است. به این ترتیب در سایه خدمات ارزنده جبار باغچه‌بان، تعلیم الفبا که کاری دشوار بود و همه از تدریس آن در کتاب اول دبستان روگردان بودند، درسی شیرین و آسان و ثمربخش شد.
به گفته جبار، تنها کسی که در آموزش الفبا روش داشت، خود او بود. وی این نکته را در مقاله علمی خودش با عنوان «متد باغچه‌بان و مأخذهای قوانین علمی آن» مطرح کرد که در دی‌ماه 1333 در روزنامه «سپیده فردا» چاپ شد: «اغلب از آنها گمان میکنند که کتاب اول را که درس می‌دهند، متد است، ولی این‌طور نیست. متد یک موضوعی است که در آن از چگونگی تطبیق عمل با قانون طبیعی آن بحث می‌شود و آموزگار باید آن‌را تحصیل کند. در دبستان‌های ما، متدی در کار نیست و اغلب از آموزگاران از چگونگی انجام کار خود بی‌خبر هستند و نمی‌دانند کاری که میکنند ، صحیح است یا نیست و آنچه در کار است بی‌اُصولی و سلیقه کورکورانه اشخاص است که موجب عدم رضایت مردم و مدیران مدارس و روسای دوائر فرهنگ و بالاخره خود وزارت فرهنگ می‌گردد.»
باغچه‌بان در ادامه این مقاله نوشته است: «من با همه گرفتاریهایی که دارم، محض مبارزه با این بی‌اصولی‌ها به نوشتن این مقالات مبادرت کرده‌ام و امیدوارم با نشان دادن مأخذهای قوانین علمی و طبیعی متد خود و طرز تطبیق این قوانین در تدریس الفبا ، بتوانم به علاقمندان تعالیم ابتدایی راه صحیح را نشان دهم. ..... اگر در دبستانها متد و اصول صحیحی در کار بود و از اجرای صحیح قوانین آموزش ممانعت نمی‌شد ، کودک نَه فقط در دبستان رفوزه نمی‌شد بلکه نوشتن و خواندن را بدون حس رنج مانند زبان محیط خود به طور خودیاب می‌آموخت. پس متد تدریس عبارت از ارائه آن عمل صحیحی است که موجبات خودیابی و خودآموزی کودکان را فراهم می‌سازد.»
از انتشار نشریات فکاهی تا اختراع تلفن گُنگ
انتشار نشریات فکاهی، روش جدید برای آموزش الفبا، پایه‌گذاری ادبیات نمایشی کودکان، آغاز تعلیم به کودکان کرولال، الفبای گویای باغچه‌بان، تأسیس نخستین کودکستان در شیراز، تألیف نخستین نمایشنامه ویژه کودکان ایران، پایه‌گذاری آموزش ناشنوایان در ایران، اختراع تلفن گنگ یا گوشی استخوانی، روش شفاهی در تعلیم ناشنوایان، آموزش روش حساب ذهنی به ناشنوایان، گاهنجار (گاه‌نما) وسیله‌ای برای نشان دادن پستی و بلندی‌های اقیانوس‌ها روی نقشه به کودکان و الفبای گویا از جمله مهم‌ترین ابتکارات علمی جبار باغچه‌بان است.
ميرزا جبار عسکرزاده (باغچه‌بان) در روز چهارم آذرماه 1345 در سن 81 سالگی چشم از جهان فروبست.
عضو شوید
عضویت سریع
آمار
وب سایت:
آمار مطالب
آمار بازدید